غرور و خودبینی چیست؟

---

معنای لغوی و اصطلاحی غرور و خودبینی چیست؟ و تا چه حد و مواردی مفید است؟

«غرور و خودبینی»؛ یعنى اطمینان و آرامش قلب نسبت به آنچه که با هواى نفس موافق بوده و طبیعت انسان به آن تمایل داشته باشد. منشأ این گرایش، جهالت یا وسوسه‌هاى شیطانى است. غرور و خودبینی از صفات زشتى است که هر گروه می‌توانند به نوعى گرفتار آن باشند.

برخی از پیامدهاى غرور و خودبینی که زندگى انسان را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد و دنیا و آخرت را تباه می‌کند، عبارت‌اند از: حجاب ضخیمى بر عقل و فهم انسان، شکست در زندگی، و سبب فساد و تباهى عمل.

غرور و خودبینی به هیچ وجه پسندیده نیست، اما ویژگی‌های مثبتی که در برخی انسان‌ها وجود دارد نباید با این رذیلت اخلاقی اشتباه شود؛ مانند عزّت نفس؛ کسی که گوهر ارزشمندى در اختیار دارد، از او سخت مراقبت می‌کند. هرچه ارزش دارایى بیشتر و توجه انسان به ارزش آن افزون‌تر باشد، مراقبت و هوشیارى او در صیانت از آن گوهر بیشتر خواهد بود؛ بویژه آن‌که بداند اگر این گوهر با شیوه‌اى صحیح در مسیر تراش قرار گیرد و صیقل یابد؛ ارزش آن چندین برابر می‌شود. براى نگاه‌دارى از این سرمایه خدادادى باید خود را به صفتى آراست که در ادبیات دینى از آن به عزّت نفس تعبیر می‌شود. ‏انسان عزیز احساس ارزشمندى و سرفرازى می‌کند و هرگز خود را خوار و درمانده نمی‌یابد. چنین اشخاصی اگر دارای حالات و رفتار خاصی باشند، نباید کسانی که از این ارزش و فضیلت انسانی محروم هستند، آنها را متهم به تکبر و غرور و خودبینی کنند.

---

 

حقارت و خود کم بینی ریشه اساسی غرور و خودبینی در افراد

وی در ادامه حقارت و خود کم بینی را ریشه اساسی غرور و خودبینی در افراد برشمرد و تصریح کرد: زمانی که فاصله زیادی بین خود واقعی و خود ایده آل افراد وجود داشته باشد و فرد در آن  به دلیل عدم توانایی، مشکلات شخصیتی و روانی نتواند به خود ایده آل خود دست پیدا کند و از طرف دیگر نیز خود واقعی درون خود را نیز نپذیرد، سعی می کند با غرور به نوعی خود را به خود ایده آل مورد نظر  نسبت دهد در این حالت وی دچار غرور منفی شده است.

 

مقاله مرتبط:اعتماد به نفس کاذب؟

 

خانواده ها بچه های خود را در کودکی مورد تحقیر قرار ندهند

این روانشناس بالینی در پاسخ به این سووال که معمولا چه نوع افرادی تلاش دارند با غرور کاذب از خود واقعی خود فاصله بگیرند گفت: معمولا افرادی که در دوران کودکی از طرف نزدیکان خود یعنی پدر، مادر، معلم و سایر افراد درجه یک خانواده همواره مورد تحقیر قرار گرفته و خود را در مقام پایین تراز دیگران و دنیا را در مقام بالاتر دیده باشند در بزرگسالی دو نوع شخصیت تحقیر کننده یا تحقیر شونده را خواهند داشت، بنابراین افرادی که شخصیت تحقیر کننده دارند سعی می کنند با غرور و خود بزرگ بینی به نوعی خلاء های درونی و روانی ریشه دوانده در کودکی خود را به این شیوه جبران کنند.

---

 

در غرور و خودبینی مثبت فرد به هیچ عنوان خود را با دیگری مقایسه نمی کند

دکتر تبریزی همچنین با تاکید بر اینکه از دیدگاه روانشناسی غرور و خودبینی تنها در مفهوم منفی خلاصه نمی شود، اظهار داشت:  در غرور مثبت افراد همواره به داشته ها و توانایی های خود آگاه هستند و به توانمندی های خود افتخار کرده و می بالند و معتقد اند آنچه دارند محصول زندگی، تجربه، فرهنگی خانوادگی و اجتماعی شان است و در کنار آن تلاش دارند همواره از این توانمندی ها و داشته های خود بطور مثبت بهره گیرند و خود را به سوی رشد و پیشرفت ارتقا دهند بنابراین در غرور مثبت فرد به هیچ عنوان خود را با دیگری مقایسه نمی کند و از خود واقعی خود فاصله نمی گیرد.

---

 

از نظر روانشناسان مقایسه دو نفر با همدیگر کاملا اشتباه است

وی در ادامه با بیان اینکه روانشناسی مقایسه دو فرد با یکدیگر را کاملا مردود می داند خاطر نشان کرد: از دیدگاه روانشناسی  هر انسانی محصول شرایط ویژه ژنتیکی، محیط خانوادگی و اجتماعی مخصوص به خود است و افراد با سلامت روحی و روانی به این اصل اعتقاد دارد که نباید خود واقعی خود را با افراد دیگر با خصوصیات و ویژگی های ارثی، اجتماعی و فرهنگی دیگر بررسی کند بلکه باید تلاش کند از طریق توانمندی هایی که دارد از خود واقعی به خود ایده آل دست بیابد در حالی که بسیاری از افراد در جامعه ما همواره خود را در معرض مقایسه با دیگران قرار می دهند و این مقایسه های غیر علمی ناخودآگاه غرور مثبت در آنها را به غرور منفی تبدیل می کند.

---

 

راهکارهای موثر روانشناسی درمان غرور و خودبینی

این عضو هیات علمی سازمان بهزیستی در خصوص راهکارهای موثر روانشناسی کاهش درمان غرور منفی در افراد تاکید کرد: در درمان غرور منفی معمولا روانشناسان سعی می کنند با  روانکاوی فرد، او را مجدد در شرایط دوران بچگی قرار داده و به او توضیح می دهند کسانی که به شیوه ها و طرق مختلف تو را مورد تحقیر قرار می دادند افراد بزرگ منش و برتری نبوده اند بلکه آنها نیز قربانیان تحقیر در بچگی خود هستند، بنابراین با تحیلیل از گذشته افراد، اطلاعاتی به آنها داده می شود که فرد بتواند احساسات منفی گذشته را فراموش کند، در این حالت فرد تصور جدیدی از خود بدست می آورد که در آن غرور مثبت جایگزین غرورمنفی می شود.

تاثیرپذیری کودکان پیش از دبستان در برابر رفتارهای تحقیرآمیز بیشتر از سنین بالاتر است

دکتر تبریزی با بیان اینکه تاثیرپذیری کودکان پیش از دبستان در برابر رفتارهای تحقیرآمیز بیشتر از سنین بالاتر است گفت: در واقع زمینه های تحقیر و در نتیجه آن غرور منفی در بچه ها از زمانی که کودک هنوز قادر به صحبت کردن نیست شروع می شود، باید به کودکان تحسین، محبت و عشق را انعکاس داد و بچه ها خودشان را در آیینه پدر و مادر خود می بینند و نباید این آینه بیانگر تحقیر والدین در گذشته خود باشد.

 

مقاله مرتبط:چگونه خود را دوست داشته باشیم؟

 

شخصیت تحقیر شده والدین در کودکیشان به فرزندان آنها منتقل می شود

به گفته این روانشناس؛  گروهی از روانشناسان معتقد هستند بچه ها غرور و خودبینی خود را از غرور والدینشان می گیرند زمانی که پدر و مادر شخصیت شکست خورده و تحقیر شده داشته باشند آنها نیز در بزرگسالی همان شخصیت را خواهند داشت و بعد از آن در مدارس نیز روش تربیتی باید به شیوه ای باشد که بتواند توانمندی آنها در بزرگسالی را تقویت کند و در نهایت در محیط کار نیز نباید با رواج تبعیض شخصیت آنها را تخریب و آنها را وادار به واکنش منفی کرد. و زمانی که شخصیت افراد در دوران کودکی بطور قوی پایه گذاری شود در بزرگسالی کمتر در برابر انواع آسیب های روانی و اجتماعی قرار می گیرند.

---

 

نباید با تنبیه های فیزیکی و روانی زمینه های تحقیر در کودکان را ایجاد کنیم

این روانشناس در پایان توصیه کرد: تنبیه هم یکی از عوامل موثر در شکل گیری غرور منفی در افراد است لازم است والدین از تنبیه های فیزیکی و بدنی نظیر کتک کاری، فحش، بد دهنی فرزندان خود پرهیز کرده و همواره محرومیت را جایگزین آن قرار دهند اگر چه هیچ تنبیهی به اندازه تشویق نمی تواند در شکل گیری رفتار درست در بچه ها موثر و مفید عمل کند.

---

 

برخی از پیامدهاى غرور و خودبینی که زندگى دنیوی و اخروی انسان را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد، چنین‌اند:

 

1 – غرور، حجاب ضخیمى بر عقل و فهم انسان می‌ا‏فکند و او را از درک حقایق بازمی‌دارد و به او اجازه نمی‌دهد خود و دیگران را آن‌چنان که هست و هستند بشناسد و حوادث اجتماعى را درست ارزیابى کرده در برابر آنها موضع صحیح بگیرد.

 

همان‌طور که در حدیثى از امیرمؤمنان على خواندیم که ؛ «مستى غرور، از مستى شراب هم سخت‌تر است!» این مستى، همان حجاب غرور است.

---

 

2 – غرور و خودبینی مایه شکست در زندگى و سبب عقب افتادگى است، یک لشکر مغرور به سادگى جنگ را می‌بازد، یک سیاست‌مدار مغرور به آسانى زمین می‌خورد، یک محصّل مغرور در امتحانات موفّق نمی‌شود، و بالاخره یک مسلمان مغرور خود را گرفتار قهر و غضب الهى می‌سازد. تعبیر به‏ «قاتلات الغرور»  در روایات ممکن است اشاره به همین معنا باشد.

 

مقاله مرتبط:راه کارهای تقویت اعتماد به نفس در نوجوانان

 

3 – غرور و خودبینی سبب فساد و تباهى عمل می‌شود؛ زیرا شخص مغرور در انجام آن دقّتى به خرج نمی‌دهد و همین امر کار او را خراب می‌کند. یک جرّاح مغرور ممکن است بیمار خود را در کام مرگ فروبرد و یا حدّاقل ناقص سازد، یک راننده مغرور گرفتار تصادف‌هاى زیانبار می‌شود، همچنین یک مؤمن مغرور گرفتار ریا و عجب و سایر امورى که عمل را فاسد می‌کند می‌شود ؛ امام علی(ع) می‌فرماید : «غرور ناشى از آرزوها، سبب فساد عمل می‌شود».

---

 

4 – غرور و خودبینی مانع از عاقبت اندیشى است، چنان‌که در حدیثى از امیرمؤمنان(ع) آمده است : «کسى که اعتماد بر غرور و باطل کند، از تفکّر در عاقبت کارها باز می ماند».

---

 

5 – در یک جمله می‌توان گفت : افراد مغرور در دنیا و آخرت تهیدست و بیچاره‌اند، چنان‌که در حدیثى از امام صادق(ع) آمده است : «انسان مغرور در دنیا مسکین و بیچاره است و در آخرت مغبون؛ چرا که متاع برتر را به متاع پست‌تر فروخته است».

---

 

غرور و خودبینی چیست و آدم مغرور چه خصوصیاتی دارد

نشانه های غرور و خودبینی گاهی بسیار آشکار است به گونه ای که انسان در نخستین برخورد به آن پی می برد و می فهمد که فلان شخص گرفتار غرور و خودبینی است. بی اعتنایی به مردم، بی توجهی به حلال و حرام الهی، رعایت نکردن ادب با بزرگان و ترک محبت با دوستان و بستگان، بی رحمی نسبت به زیردستان، ذکر سخنان ناموزون و دور از ادب، سر دادن خنده و قهقهه بلند، دویدن در حرف دیگران، نگاه های تحقیرآمیز به صالحان و پاکان و عالمان و همچنین راه رفتن به صورت غیر متعارف، پا را به زمین کوبیدن، شانه هها را تکان دادن، نگاه های غیر متعارف به زمین و آسمان نمودن و حتی گاهی کارهای دیوانگان را انجام دادن اینها همه از نشانه های غرور است.

 

ولی گاه حالت غرور و خودبینی مخفی است و به این سادگی خود را نشان نمی دهد بلکه با دقت می توان به وجود چنین صفتی در خویشتن و یا دیگران پی برد. مانند اینکه بعضی افراد پس از مدت کوتاهی درس استاد را رها می کنند و خود را مستغنی و بی نیاز می دانند، یا مانند کسی که علاقه شدیدی در خود به انزوا و گوشه گیری از مردم احساس می کند و ممکن است بهانه آن را آلوده نشدن به مجالس غیبت و گناه و مانند آن ذکر کند در حالی که با دقت می یابیم که عامل اصلی، غرور و خود بزرگ بینی است. خود را پاک، آگاه و مؤمن می پندارد و دیگران را ناقص و آلوده.

 

آری نه تنها غرور و خودبینی، بلکه بسیاری از صفات رذیله گاهی در زوایای روح انسان پنهان می شوند و خود را به صورت فضایل نشان می دهند، به گونه ای که تشخیص آن جز برای اساتید هوشیار اخلاق میسر نیست.

 

 

دانلودpdf مقاله :غرور و خودبینی چیست؟